آرتریت روماتویید (rheumatoid arthritis) نوعی بیماری کلاژن مزمن، التهابی، مخرب و گاهی تغییر شکل دهنده خود ایمنی (اتوایمیون) است که با الاتهاب متقارن غشاهای سینوویال و افزایش اگزودای سینوویال مشخص می شود و به ضخیم شدگی غشاها و تورم مفاصل می انجامد. معمولاً آرتریت روماتویید در ابتدا در بین 36 تا 50 سالگی تظاهر می یابد و در خانم ها شایع تر ازآقایان است. سیر بیماری متغیر است ولی اکثراً به شکل دوره های دارای شدت و ضعف تظاهر می کند.

بیماری آرتریت روماتویید، آرتریت تحلیل برنده (آتروفیک) هم نامیده می شود.

بیماری به وسیله علایم بالینی و یافته های آزمایشگاهی تشخیص داده می شود. معاینه ی فیزیکی و علایم رادیوگرافی، بیماری را به 4 تقسیم می کنند: در مرحله ی 1، بیماری با شروع تغییرات استخوانی در رادیوگرافی تشخیص داده می شود. مرحله ی 2، آرتریت روماتویید متوسط است و در آن شواهد تحلیل رفتگی عضلانی و کاهش تحریک علاوه بر یافته های رادیولوژیک وجود دارند. مرحله ی 3، مرحله ی آرتریت روماتویید شدید است و با تغییر شکل مفصل، تحلیل رفتگی شدید عضله، ضایعاتبافت نرم و تخریب استخوان و غضروف مشخص می شود. در مرحله ی 4، تمام علایم مرحله ی 3 به اضافه ی فیبروز یا آنکیلوز (بی حرکتی) استخوانی وجود دارند. بیماری آرتریت روماتویید را بر مبنای ظرفیت عملکردی نیز به چهار گروه تقسیم می کنند: در گروه 1 کاهش عملکرد وجود ندارد.در گروه 2 ، اختلال خفیف ظرفیت عملکردی همراه با مقداری درد و عدم تحرک دیده می شود. در گروه 3، ظرفیت عملکردی، تنها محدود به تعداد کمی از کارها می شود و در گروه 4 بیمار دایماً در بستر یا ویلچر به سر می برد.

آرتریت روماتویید در ابتدا با خستگی، ضعف، کاهش اشتها، تب خفیف، کم خونی و افزایش سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR) تظاهر می یابد. سفتی صبحگاهی ، درد یا حساسیت مفصل، تورم حداقل 2 مفصل ، گره های زیرپوستی (موسوم به گره های آرتریتی) که معمولاً در نواحی تحت فشار مانند آرنج ها ایجاد می شوند، تغییرات ساختمانی مفاصل در رادیوگرافی ، آزمایش مثبت فاکتورهای روماتویید که اتوآنتی بادی های واکنش گر با پروتئین F_c ایمونوگلوبین G هستند (در 2/3 بیماران بزرگسال) ، کاهش رسوب موسین از مایع سینوویال و تغییرات بافتی مشخصه بیماری در معاینه ی آسیب شناسی مایع مزبور، معیارهای تشخیص بیماری را تشکیل می دهند. تعیین آنتی بادی های ضد CCP نیز برای تشخیص آرتریت روماتویید به کار می رود. در فرم های شدیدتر بیماری، تیترهای بالاتر فاکتور روماتویید دیده می شوند. در فرم های مزبور تظاهرات خارج مفصلی مانند گرفتاری قلبی، التهاب عروقی، بیماری ریوی و پروتئین در ادرار وجود دارند. ممکن است ضخیم شدگی غشاهای سینوویال دیده شود.

آرتریت روماتویید، همیشه پیشرونده و تغییر شکل دهنده ی مفصل یا معلول کننده نیست و اکثر بیماران می توانند شغل خود را ادامه دهند.

درمان عبارت است از استراحت کافی، تمرین های حرکتی برای حفظ عملکرد مفصل، داروهای ضد التهاب غیر استروییدی، مداخله ی ارتوپدی به منظور پیشگیری از تغییر شکل ها یا اصلاح آنها، تغذیه ی صحیح و در صورت لزوم، کاهش وزن، معمولاً سالیسیلات ها تجویز می شوند. در صورت عدم بهبود باید از سایر داروهای ضد التهاب مثل ایندومتاسین، فنیل بوتازون، داروهای ضدمالاریا، املاح طلا یا بعضی داروهای ضدنئوپلاسم استفاده کرد. کورتون ها به دلیل دارا بودن عوارض جانبی زیاد و خطرناک باید با احتیاط مصرف شوند. سایر درمان ها شامل دیاترمی، اولتراسون، مالیدن پارافین گرم، ورزش در داخل آب و گرمای موضعی مفید واقع می شوند. امروزه از داروهای جدیدتر بیولوژیک مانند اینفلیکسیماب و اتانرسپت و آناکینرا استفاده می شود داروهای سیتوتوکسیک مانند سیکلوسپورین و آزاتیوپرین نیز بسیار مفید هستند.

نکته

میزان بروز آرتریت روماتویید تا بعد از 60 سالگی همچنان به افزایش خود ادامه می دهد و شروع بیماری در سنین پیری معمولاً نشانه ی پیش آگهی بدتر آن است.