قبلا در راهنمای عمومی تنظیم دز انسولین در مواردی که قند خون بیشتر بود خاطر نشان کردیم که هیچ وقت بدون اندازه گیری قند خون ساعت 3-2 نصف شب (برای پی بردن به هیپوگلیسمی شبانه) افزایش دز انسولین حد واسط قبل از شام اقدام نکنید. هیپوگلیسمی های شبانه یا کاهش قند خون شبانه اکثرا هنگام خواب ظاهر می شود. هیپوگلیسمی شبانه یا به علت دز بیشتر انسولین حد واسط قبل از شام بود و یا ثانوی اثر توام انسولین حد واسط صبحگاهی و قبل از شام می باشد.

با پیدایش هیپوگلیسمی شبانه ممکن است از خواب بیدار شوید و یا علی رغم آن بخوابید، اما صبح با خستگی، سردرد و خواب های پریشان و خیس عرق بیدار می شوید. قند خون ناشتا ممکن است طبیعی و یا حتی بیشتر از حد طبیعی باشد زیرا مکانیسم های جبرانی بعد از این که قند خون کاهش یافته بود بسیج شده و قند خون را افزایش داده اند. با پیدایش هیپوگلیسمی هورمون هایی ترشح می شوند که سبب می شود گلوکز کبد به خون تراوش نماید. پاسخ افزایشی قند خون بدنبال کاهش آن را اثر یا بازتاب سوموژی می گویند.

با اندازه گیری قند خون نصف شب می توانیم از میزان قند خون در موقع خواب مطلع شویم. موقعی که دز انسولین قبل از شام یا موقع خواب را بیشتر می کنیم، بایستی قند خون در ساعت 3-2 نصف شب را که مصادف با اوج اثر انسولین حد واسط می باشد اندازه گیری کنیم.

بازتاب یا اثر سوموژی

در مبحث راهنمای عمومی در مورد تنظیم دز انسولین در مواردی که قند خون بالا بود خاطر نشان کردیم که هیچ وقت بدون این که مطمئن شوید افزایش قند خون ثانوی به اثر سوموژی نمی باشد اقدام به تنظیم دز انسولین نکنید.

همچنان که در بالا نیز ذکر کردیم این بازتاب و افزایش قند ثانوی به مکانیسم هایی است که به دنبال کاهش قند خون بسیج می گردند. با از بین رفتن اثر انسولین یا کاهش اثر آن هورمون هایی در بدن ترشح می شوند که در روی کبد تاثیر کرده و موجب می شوند که قند ذخیره آن وارد خون شود. پیدایش این بازتاب چند ساعت طول می کشد و این نشان می دهد که چرا واکنش کاهش قند خون را به سرعت بایستی با خوردن یک ماده نشاسته ای سهل الجذب و سریع الاثر درمان نمود.

بایستی دانست که حتی بعد از درمان واکنش اثرات این هورمون ها باز هم ادامه می یابند. قند (گلوکز) خون ممکن است تا حد 300-250 میلی گرم افزایش یافته و می تواند 24-12 ساعت و گاهی تا 48 ساعت نیز بالا باقی بماند. از آن جایی که این بازتاب اغلب خود محدود شونده است لذا برای درمان آن نبایستی دز انسولین را بیشتر کنیم مگر این که قند خون بیش از 3 روز بالاتر باشد. به برنامه غذایی و ورزش خود ادامه دهید زیرا سرانجام کبد ذخایر خود را از قند خون پر می کند. اگر غذای خود را کم کرده و دز انسولین را بیشتر کنید و یا در مرحله واکنش ورزش بیشتر انجام دهید پس از پر شدن ذخایر قندی کبد مجددا هیپوگلیسمی شدیدتری خواهید داشت.